Kinh nghiệm du lịch Mai Châu, Hòa Bình

 Nằm ở phía Tây của Hòa Bình, giáp với huyện Mộc Châu của Sơn La và Quan Hóa của Thanh Hóa, thung lũng Mai Châu là điểm đến của hàng trăm ngàn du khách trong và ngoài nước mỗi năm để hòa mình vào thiên nhiên và khám phá cuộc sống của dân tộc Thái. Không có nhiều điểm thăm quan du lịch hấp dẫn như “người hàng xóm” Mộc Châu, nhưng thung lũng Mai Châu vẫn thu hút rất nhiều khách du lịch và phượt thủ bởi vẻ đẹp thơ mộng, không khí trong lành mát mẻ, văn hóa đa dạng, phong phú và nét ẩm thực đặc trưng. Cùng đọc những kinh nghiệm du lịch Mai Châu mới nhất được Cùng Phượt tổng hợp và chia sẻ nhé.

Mai Châu là một huyện vùng cao, nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Hoà Bình, phía Đông giáp huyện Đà Bắc và huyện Tân Lạc, phía Tây và phía Nam giáp huyện Quan Hóa của tỉnh Thanh Hóa, phía Bắc giáp huyện Vân Hồ của tỉnh Sơn La.

Mai Châu trước kia được gọi là Mường Mai, được hình thành vào khoảng thế kỷ XIII. Thời nhà Trần. Ngay từ thời nhà Trần, những người con của đất Mường Mai đã trấn ải biên giới, lập nhiều chiến công, được triều đình ban thưởng. Nghĩa quân áo đỏ của đồng bào các dân tộc ở Mai Châu đã nhiều phen làm cho quân xâm lược nhà Minh khiếp sợ.

Trước năm 1945, xã hội người Thái ở Mai Châu được phân chia đẳng cấp rõ rệt. Thống trị xã hội là hệ thống phìa tạo cha truyền con nối, bên dưới là các tạo mường làm bang tá, chánh tổng. Trực tiếp cai quản ở làng, bản là các tạo poọng, tạo bản, giúp việc cho tạo là quáng xứ, quáng văn đảm trách việc thu thuế, gạo, thịt, sản vật nộp cho poọng, lên mường là pằn, quyền, chá… Có thể nói, dưới chế độ phìa tạo, ruộng đất đều nằm trong tay giai cấp thống trị, người nông dân bị bóc lột thậm tệ và bị bần cùng hoá.

Kể từ thời Pháp thuộc, châu Mai Châu thuộc phủ Chợ Bờ, tỉnh Mường Hoà Bình. Tháng 10-1890, châu Mai Châu và châu Đà Bắc được hợp làm một, gọi là Mai Đà. Sau một thời gian tồn tại, châu Mai Đà lại tách thành hai và được giữ nguyên đến năm 1941 thì Mai Châu và Đà Bắc lại tái hợp nhất thành châu Mai Đà.

Đến nay, địa giới hành chính huyện Mai Châu ổn định với 23 đơn vị hành chính gồm 22 xã Cun Pheo, Piềng Vế, Bao La, Xăm Khoè, Mai Hịch, Vạn Mai, Mai Hạ, Tân Mai, Chiềng Châu, Nà Phòn, Nà Mèo, Tòng Đậu, Đồng Bảng, Phúc Sạn, Tân Sơn, Noong Luông, Ba Khan, Thung Khe, Pù Bin, Hang Kia, Pà Cò, Tân Dân và thị trấn Mai Châu.
Nên đi du lịch Mai Châu vào thời điểm nào ?


Ở vị trí cửa ngõ của vùng Tây Bắc, khí hậu của vùng Mai Châu chịu ảnh hưởng rõ rệt của chế độ gió mùa Tây Bắc, mang sắc thái riêng của khí hậu nhiệt đới núi cao, số giờ nóng trong ngày vào mùa hè là 5 – 6 giờ, mùa đông là 3 – 4 giờ. Độ ẩm trung bình năm đạt 82%. Khí hậu Mai Châu một năm có hai mùa rõ rệt. Mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, lượng mưa tập trung nhiều nhất từ tháng 7 đến tháng 9. Mùa khô kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau với khí hậu khô hanh, có ngày có sương mù và mưa phùn giá rét. Chính bởi hình thái thời tiết như vậy, các bạn nên đi Mai Châu vào
Mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, đi mùa này sẽ không sợ trùng vào mùa mưa của miền Bắc, hạn chế gặp phải cảnh sạt lở thường thấy trên trục Quốc lộ 6. Nếu muốn tranh thủ đi ngắm hoa mận, hoa đào thì khoảng thời gian từ tháng 1-2 hàng năm sẽ khá hợp lý.
Dịp cao điểm nắng nóng của miền Bắc vào khoảng tháng 7-8, quãng thời gian này có thể lên Mai Châu vào mỗi dịp cuối tuần để nghỉ mát, tránh cái oi bức kinh hoàng của Hà Nội.
Nếu muốn kết hợp đi Mộc Châu, các bạn cứ lựa chọn những mùa đẹp nên đi Mộc Châu rồi tranh thủ ghé qua Mai Châu 1 ngày là thoải mái. Có thể chơi ở Mai Châu nửa ngày, ngủ một đêm rồi tiếp tục khám phá Mộc Châu.

Hướng dẫn đi đến Mai Châu
Từ Hà Nội đi Mai Châu


Mai Châu không quá xa nhưng nếu không thể tự đi xe máy, các bạn hãy sử dụng phương tiện xe khách nhé, ngoài các xe đi thẳng tới Mai Châu, các xe đi Sơn La hay Điện Biên đều đi ngang qua gần đây (Ảnh – k_photo_gallery_t)

Mai Châu cách Hà Nội khoảng 140km và cách Tp Hòa Bình khoảng 60km về phía Tây Bắc, để di chuyển tới huyện vùng cao của Hòa Bình này các bạn có thể lựa chọn phương án đi bằng xe máy (với những bạn có sức khỏe tốt, có khả năng đi xe máy đường núi) hoặc lựa chọn phương án bắt ô tô khách đi Mai Châu. Nếu không kịp giờ bạn có thể đi xe khách giường nằm đi Sơn La tới ngã 3 Tòng Đậu thì xuống rồi thuê xe ôm đi vào trong thị trấn (khoảng 5km).
Xe khách đi Mai Châu

HOÀNG THAO
Lịch trình: Mỹ Đình – Mai Châu
Giờ xuất bến: Mỹ Đình 14h30 Mai Châu 8h45
Điện thoại: 0914 688533 – 0218 386829

HÀ LOAN
Lịch trình: Mỹ Đình – Mai Châu
Giờ xuất bến: Mỹ Đình 7h50 Mai Châu 13h30
Điện thoại: 0912490679

HOÀNG KIM
Lịch trình: Hòa Bình – Mai Châu
Giờ xuất bến:
Điện thoại: 0975 996706
Đi lại ở Mai Châu
Đi bộ

Bản Lác và bản Pom Coọng nằm sát nhau, đi bộ quanh bản là cách nhanh nhất để khám phá một Mai Châu đẹp và yên bình. Giới hạn của việc đi bộ là các bạn sẽ chỉ có thể đi quanh bản, các địa điểm xa hơn thì sẽ không đủ thời gian để đi nếu sử dụng phương pháp này.
Xe đạp


Đạp xe ngắm hoàng hôn ở Mai Châu là một hoạt động thú vị, bạn sẽ tha hồ có những bức ảnh ảo lung linh (Ảnh – thecurvingroad)

Loại hình du lịch bằng xe đạp này ngày càng được nhiều khách du lịch lựa chọn nhất là khách du lịch nước ngoài, một phần vì đây là hình thức rất thân thiện với môi trường, phần nữa là đạp xe quanh bản giữa khung cảnh bình yên thơ mộng của Mai Châu sẽ rất tuyệt vời. Vừa thong thả đạp xe, hít thở không khí trong lành, vừa có thể thoải mái ngắm cảnh, xe đạp cũng thuận tiện hơn để đi vào những chỗ nhỏ.
Xe điện


Trong một vài năm gần đây, xe điện là một phương tiện phục vụ du lịch mới được đầu tư ở Mai Châu (Ảnh – cungphuot.info)

Hiện ở Mai Châu, các bạn có thể lựa chọn dịch vụ xe điện để đi dạo quanh bản. Xe chạy khá chậm và với mức giá cho một người cũng tương đối rẻ, nếu muốn thuê trọn chuyến để đi xa hơn (thăm các bản gần đấy) các bạn cũng có thể thỏa thuận trực tiếp với người lái.
Xe máy

Đến Mai Châu, nếu chỉ ở quanh các bản Lác, Poom Coọng và khu vực thị trấn có lẽ các bạn không cần sử dụng đến xe máy. Tuy nhiên, đối với một số địa điểm ở xa hơn như đèo Thung Khe, Ba Khan thì xe đạp hay xe điện không giải quyết được vấn đề. Lúc này, nếu không phải tới Mai Châu bằng xe máy, các bạn sẽ cần đến việc thuê một chiếc xe ở đây

Xem thêm bài viết: Thuê xe máy ở Mai Châu (Cập nhật 04/2019)
Lưu trú ở Mai Châu
Nhà sàn truyền thống


Đến Mai Châu không thể bỏ qua hình thức ngủ homestay ở các nhà sàn của người Thái (Ảnh – rubyd.alexs)

Đây là hình thức lưu trú phổ biến và không nên bỏ lỡ khi du lịch Mai Châu. Ở đây, các nhà sàn của người Thái được xây dựng chủ yếu ở bản Lác và Poom Coọng. Nói thêm về hình thức lưu trú này, người Thái thường sinh sống và xây dựng bản làng ở những nơi có dòng sông, suối, làm nhà dựa vào núi đồi, phía trước thường là những cánh đồng bao la. Nhà sàn của người Thái thường cao ráo, cách mặt đất trên dưới 2m, sàn nhà làm bằng tre hoặc bương, mái nhà lợp gianh hoặc lá mây, cửa sổ trong nhà khá lớn để đón gió nên nhà sàn của người Thái thường tạo được cảm giác sạch sẽ và thoáng mát.

Ở bản Lác, các nhà sàn được đánh số thứ tự riêng và đi kèm với tên chủ nhà. Ngoài lưu trú, các bạn có thể thưởng thức các món đặc sản của người Thái cũng như các hình thức văn nghệ, đốt lửa trại giao lưu với đoàn văn công của bản.

Ngủ nhà sàn thường sẽ phù hợp với những đoàn đi đông, các bạn sẽ được phát đầy đủ chăn, màn, gối, đệm riêng cho từng người và lựa chọn một vị trí phù hợp để ngủ.

Xem thêm bài viết: Các homestay ở Mai Châu (Cập nhật 04/2019)
Khách sạn và Resort


Nhưng nếu muốn tách biệt và yên tĩnh, các bạn có thể lựa chọn một số resort hay bungalow ở Mai Châu (Ảnh – turismodecastro)

Nếu muốn một không gian riêng tư hơn, nhất là khi nếu bạn đi theo cặp đôi hoặc có con nhỏ, các bạn có thể lựa chọn ở nhà nghỉ hoặc một số resort/bungalow. Một số khách sạn, nhà nghỉ thì nằm ở ngay ngoài trục đường chính từ thị trấn Mai Châu vào trong bản, các resort thì thường nằm ở những vị trí xa hơn, cũng có một vài resort nằm ngay trên đường vào bản. Nếu lựa chọn hình thức này, các bạn vẫn cứ vào bản dạo chơi, ăn uống, hát hò giao lưu văn nghệ trong bản, đến tối thì di chuyển về khách sạn/resort mà các bạn đã chọn để nghỉ ngơi.


Các địa điểm du lịch Mai Châu

Được thiên nhiên ưu đãi, cảnh quan môi trường ở Mai Châu rất đẹp, với núi non hùng vĩ, thảm rừng được bảo vệ luôn giữ màu xanh tươi. Ngoài ra, Mai Châu từ lâu đã nổi tiếng với những di tích, danh thắng là điểm thu hút đông đảo khách du lịch như: hang Khoài, hang Láng, hang Chiều, hang Bộ Đội, bản Lác (Chiềng Châu), bản Bước (Xăm Khoè), xóm Hang Kia (Hang Kia)…
Chơi gì ở Mai Châu

Lên Mai Châu các bạn có thể khám phá những địa điểm được liệt kê phía dưới đây, buổi tối bạn cũng có thể dạo quanh khu vực Bản Lác, tham gia vào các hoạt động văn nghệ, lửa trại hoặc xem các tiết mục biểu diễn văn nghệ của các chàng trai cô gái Thái ở Mai Châu. Dưới đây là 2 video về Bài hát và Điệu múa truyền thống được biểu diễn ở Bản Lác mà Cùng Phượt muốn giới thiệu tới các bạn.

Đạp xe quanh bản

Với không khí mát mẻ và khá trong lành, buổi sáng dậy các bạn hoàn toàn có thể thuê một chiếc xe đạp để dạo chơi quanh Bản Lác và xuyên sang Poom Coọng. Việc đạp xe cũng là một hình thức vận động khá tốt cho cơ thể
Ngồi uống cafe ngắm Mai Châu


Ngồi uống cafe và ngắm mây trời Mai Châu (Ảnh – cungphuot.info)

Nếu thích có những khoảng thời gian thư thái ngồi trò chuyện cùng gia đình, bạn bè cùng nhâm nhi cafe các bạn có thể tới bản Poom Coọng, ở đây có một quán cafe nằm trong một khuôn viên khách sạn với view ngắm nhìn cảnh rất đẹp.
Tour xe điện 8 bản

Xe điện ở Mai Châu giờ khá nhiều, mỗi chiếc xe có thể chở được từ 1-10 người và lại được phép hoạt động nên có thể đi sâu vào trong các bản. Các bạn có thể thuê một chiếc xe điện với giá trọn gói khoảng 200k để được đi một vòng quanh 8 bản nho nhỏ ở Mai Châu, thời gian đi khoảng 1-1,5 tiếng tùy vào việc dừng chơi của các bạn.
Đèo Thung Khe


Đèo Thung Khe hay còn gọi là đèo Đá Trắng, nằm trên đoạn đường từ Tp Hòa Bình đi Mai Châu (Ảnh – m.yh287)

Nằm giữa Tân Lạc và Mai Châu (Hòa Bình) trên đường quốc lộ 6, đèo Thung Khe hay đèo Đá Trắng buổi sớm là bầu trời trong trẻo, buổi trưa là nắng gắt trời xanh, buổi chiều dìu dịu với ánh nắng chiều và đêm là sương mù giăng khắp lối. Đã có rất nhiều người đi qua đèo Thung Khe mà không nhớ tên của con đèo trên mảnh đất Hòa Bình này. Đèo không hùng vĩ như Ô Quy Hồ đất Lào Cai, không cheo leo như Mã Pì Lèng của đất Hà Giang nhưng lại chứa đựng vô vàn hiểm nguy bất ngờ đối với bất kỳ tay lái nào.


Ngay giữa đèo là loạt hàng quán bán các món ăn đơn giản như ngô nướng, thịt nướng hay đơn giản chỉ là cốc trà ấm (Ảnh – cungphuot.info)

Từ Phú Cường, Tân Lạc, con đèo bắt đầu đi mãi dần lên cùng cảnh sắc Hòa Bình thay đổi không ngừng. Đèo dốc chỉ khoảng 7, 8 và cao nhất tầm 10 độ chạy xuyên qua những dãy núi thấp. Quanh cảnh núi đồi chập chùng với thung lũng xanh mát lạnh. Từ xa, đã thấy đỉnh đèo bên dốc đá trắng, nơi luôn có sẵn vài lán bán ngô, bán cơm lam cho khách dừng chân nghỉ ngơi và ngắm cảnh. Dốc xuống xuôi về phía Mai Châu và con đèo kết thúc tại ngã ba Tòng Đậu. Trước đó, bạn có thể ngắm cảnh Mai Châu tuyệt đẹp dưới chân đèo.

Thung Khe không có những dốc đứng, không có những cua tay áo cháy phanh nhưng lại nguy hiểm bởi những chiếc xe tải ngược xuôi mỗi ngày cùng màn sương mù đặc quánh mỗi chiều xuống và buổi sớm cản trở tầm nhìn.


Đến Thung Khe có thể bớt chút thời gian thưởng thức xiên thịt lợn nướng (Ảnh – cungphuot.info)

Ở Thung Khe một ngày là bốn mùa tươi đẹp. Buổi sớm khi mây trời còn bảng lảng là vô vàn giọt nắng xiên qua biển mây bồng bềnh với màu xanh mát mắt. Buổi trưa là nắng vàng rót mật trên mọi ngả đường cùng mây trắng, trời xanh. Buổi chiều là không khí mát mẻ dễ chịu với ánh nắng chiều và mặt trời nhảy nhót sau mỗi khúc cua. Buổi tối là mây luồn xà thấp trên mọi ngả đường, người đi đường nhìn không rõ vật cách mình trong tầm một mét, lạnh cóng đôi bàn tay.
Cột cờ Mai Châu


Cột cờ là địa điểm có thể ngắm toàn cảnh Mai Châu (Ảnh – hongxianggg)

Qua khỏi đèo Thung Khe, trước khi xuống đến ngã 3 Tòng Đậu để đi vào trung tâm Mai Châu, có một điểm mà các bạn không thể bỏ lỡ đó là cột cờ Mai Châu. Trước kia, khu vực này vốn chỉ là một khoảng đất trống mà từ đó có thể ngắm toàn cảnh Mai Châu, sau này được đổ bê tông và dựng lên ở đó một chiếc cột cờ, như một biểu tượng nho nhỏ để các bạn ghi lại những khoảnh khắc đẹp khi đến với Mai Châu.
Bản Lác


Một góc bình yên Bản Lác (Ảnh – h.goes.places)

Bản Lác ngày nay đã là một điểm du lịch cộng đồng rất quen thuộc trong lòng du khách gần xa. Không phải là một nơi sầm uất, tấp nập, không hào hoa tráng lệ, không cao sơn mỹ vị mà tất cả đều dân dã, tự nhiên, gần gũi thân thiện khiến du khách một lần tới đây sẽ nhớ mãi không quên.Bản Lác – Mai Châu: nơi in đậm bản sắc văn hóa người Thái trắng 5 dòng họ người dân tộc Thái sinh sống ở bản Lác là Hà, Lò, Vì, Mác, Lộc. Tới nay bản đã tồn tại được 700 năm. Trước đây dân bản chỉ sống dựa và nghề trồng lúa nương và dệt thổ cẩm, sau này vẻ đẹp tiềm ẩn của bản Lác đã dần được du khách khám phá. Và cũng từ đó mọi người trong bản đều làm về du lịch và cái tên bản Lác là một trong những vùng trọng điểm về du lịch ở Mai Châu.
Bản Poom Coọng


Mặt trời mọc trên bản Pom Coọng (Ảnh – huong._.coj)

Pom Coọng nghĩa là bản của những quả đồi nằm trên cái trống lớn, ngụ ý chỉ đồng ruộng – một cái tên giàu tượng hình và nhiều ý nghĩa. Pom Coọng đã được biết đến là một làng văn hóa, làng du lịch, điểm đến hấp dẫn với du khách thập phương với gần 70 hộ và hơn 300 nhân khẩu. Theo truyền thống, người dân Pom Coọng vẫn dựng lên những nếp nhà sàn độc đáo để ở. Những ngôi nhà mọc lên san sát chỉ cách nhau bởi luống rau hay bờ dậu mỏng, ngồi trên cửa voóng, người ta có thể trò chuyện, cùng nhau vui đùa.

Khác với nhà sàn của các dân tộc khác, nhà sàn của người Thái thường cao ráo hơn vì vậy luôn tạo được cảm giác sạch sẽ, thoáng mát. Sàn nhà cách mặt đất trên dưới 2m bằng những cột gỗ chắc chắn. Sàn nhà bằng tre hoặc bương. Mái nhà lợp gianh, lá mây hoặc được cải tiến bằng gạch. Các cửa sổ trong nhà có kích thước khá lớn để đón gió mát và cũng là nơi để chủ nhà treo các giò hoa phong lan, hoa rừng, những lồng chim cảnh.

Dưới chân nhà sàn, các cô gái Thái miệt mài bên khung cửi làm ra các sản phẩm thổ cẩm độc đáo, thu hút khách du lịch. Các sản phẩm lưu niệm là những tấm thổ cẩm, túi, áo được bày bán ngay tại dưới chân nhà sàn với nhiều màu sắc sặc sỡ, khiến những ngôi nhà sàn của Pom Coọng càng thêm nổi bật.

Là một bản nhỏ nhưng Pom Coọng có tới 4 đội bóng chuyền nam-nữ, hai đội văn nghệ thường xuyên tập luyện để giao lưu và biểu diễn phục vụ khách du lịch. Du khách đã một lần đến với Pom Coọng, ít ai có thể quên những khúc nhạc vui từ điệu múa sạp, múa xòe, điệu khắp của những chàng trai, cô gái Thái làm mê đắm lòng người. Đặc biệt người dân nơi đây hiếu khách, nhưng không hề chèo kéo, nài ép khách mua đồ lưu niệm. Đó cũng là nét duyên Pom Coọng.

Sức sống của du lịch Pom Coọng, đó chính là không gian “thuần Thái” rất sạch sẽ. Nguồn nước sạch, các công trình nước, vệ sinh được làm quy củ tạo cho du khách cảm giác trong lành và an toàn. Nước chủ yếu là dùng nước máy. Rác thải được phân loại, đựng trong thùng và sẽ được xử lý. Đường làng, ngõ xóm luôn sạch sẽ, không có chuyện người dân vứt rác bừa bãi..

Du khách đến với Pom Coọng chủ yếu là người nước ngoài, những học sinh và sinh viên đam mê tìm hiểu về văn hoá các dân tộc thiểu số. Họ đến đây để hiểu rõ hơn về cuộc sống, con người dân tộc Thái, họ hòa mình vào cuộc sống của người Thái và thực sự thích thú với những điệu múa xòe, những lễ hội cồng chiêng, ngủ nhà sàn – uống rượu cần và đi bộ ngắm núi đồi, con người nơi đây…
Bản Văn


Bản Văn, Mai Châu (Ảnh – haga2419)

Cách trung tâm thị trấn Mai Châu chỉ khoảng 1km, Bản Văn nằm dưới chân núi Pù Văn là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Thái, người Thái ở đây chủ yếu sống bằng nghề trồng lúa nước, chăn nuôi, các nghề truyền thống như dệt vải, đan lát…

Không quá xa thị trấn sầm uất nhưng bản Văn vẫn còn khá nhiều nét hoang sơ, mộc mạc, từ phong cảnh đến lối sống bình dị của người dân Thái. Nếu đến bản Văn vào dịp đầu năm mới, các bạn có thể được tham gia vào các trò chơi dân gian đang được địa phương khôi phục lại như “tó mặc lẻ”, kéo co, “keng loong”, ném còn, bắn nỏ …Những trò chơi này góp phần làm phong phú đời sống sinh hoạt người dân trong bản và cũng trở thành một sản phẩm du lịch để thu hút du khách tới bản.
Bản Bước


Cổng chào bản Bước (Ảnh – FB Bản Bước Mai Châu)

Cách trung tâm huyện khoảng 30km về phía Tây Nam, bản Bước xã Xăm Khòe nằm trọn trên một khu đồi được bao phủ bởi rừng cọ xanh. Nơi đây vẫn giữ được nét nguyên sơ, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, cũng vì lẽ đó mà nơi đây được chọn để xây dựng dự án “Bản người Thái gắn với du lịch”. Trước đây bản của người dân xóm Bước định cư ven bờ suối, năm 2007, xóm Bước được quy hoạch để xây dựng thành khu du lịch sinh thái, cả xóm đã chuyển lên địa điểm sinh sống mới.

Đồng bào người Thái ở xóm Bước được thừa hưởng một di sản văn hóa vật thể và văn hóa tinh thần vô cùng phong phú. Đó là tập quán canh tác lúa nước, làm nương, những nếp nhà sàn truyền thống làm bằng sàn gỗ, lợp mái gianh, những công cụ lao động sản xuất rất đặc trưng như cọn nước, gùi, thố… Dự án du lịch bản Bước đang dần đánh thức tiềm năng vốn có ở nơi đây. Để phục vụ du lịch, bản đã thành lập được một đội văn nghệ gồm 12 người có thể múa xòe, hát dân ca Thái và biểu diễn các tiết mục khác. Khi trong bản có khách du lịch, các đội văn nghệ sẽ đến biểu diễn phục vụ.
Nhà trưng bày hiện vật cổ vật văn hóa Thái – Mai Châu


Nhà trưng bày hiện vật người Thái của anh Kiều Văn Kiên (Ảnh – cungphuot.info)

Lên Mai Châu hỏi anh Kiều Văn Kiên, quê xã Đồng Trúc (Thạch Thất – Hà Nội), chưa chắc đã nhiều người biết. Nhưng nếu hỏi anh Kiên, người sở hữu “kho báu” Thái thì có khối người chỉ đến tận nhà.


Dụng cụ bẫy của người Thái (Ảnh – cungphuot.info)


Túi đựng đồ đi săn (Ảnh – cungphuot.info)


Các đồ vật trong sinh hoạt hàng ngày (Ảnh – cungphuot.info)


Dụng cụ sinh hoạt cộng đồng (Ảnh – cungphuot.info)

Suốt 10 năm nay, chỉ cần nghe nơi nào, nhà nào có đồ vật cũ của người Thái là anh lập tức lên đường. Hình như anh sợ “kẻ thù thời gian” sẽ làm hư hỏng, thất lạc đi những hiện vật kia. Không chỉ ở vùng Mai Châu, anh Kiên còn lặn lội đến khắp các tỉnh như Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An thậm chí còn sang cả nước bạn Lào hoặc bất cứ vùng nào có người Thái cư ngụ để tìm hiểu, sưu tập và truyền bá những giá trị văn hóa cổ để người dân cùng yêu mến và giữ gìn cho thế hệ sau.

Tháng 6-2012, anh xin phép chính quyền địa phương dựng điểm tham quan văn hóa Thái Mai Châu tại bản Mỏ, xã Chiềng Châu để trưng bày, giới thiệu cho du khách về thời đã xa của một dân tộc có nền văn hóa đậm đà bản sắc.




Hang Mỏ Luông


Hang Mỏ Luông (Ảnh – Mai Chau Lodge)

Cách không xa trung tâm thị trấn Mai Châu, nằm sát quốc lộ 15 nhìn về phí bản Lác, Pom Coọng là hang Mỏ Luông: Tên gọi cũ là hang Bó Luông, tiếng Thái Bó Luông có nghĩa là mạch nước lớn. Đó là mạch nước bắt nguồn từ trong lòng dãy núi Pù Khà. Mạch nước này chảy ra cánh đồng phía Tây, nhân dân địa phương đã đào đắp thành hồ chứa nước và đặt tên là hồ Mỏ Luông.

Dãy núi Pù Khà là sườn phía Đông của thung lũng mai Châu. Hang Mỏ Luông có 2 cửa đều trông ra cánh đồng và các bản làng trong thung lũng. Nằm ở độ cao chách mặt ruộng xung quanh khoảng 5 đến 7m, hang Mỏ Luông cách đường 15 chừng 10m, ngay gần khu dân cư thị trấn Mai Châu. Hang ăn sâu vào lòng núi hơn 500m kể cả ngách. Chiều rộng từ 1m đến 30m. Vòm trần có chiều cao trung bình 10m, chỗ cao nhất 30m. Hang có 2 cửa chính: Cửa hướng Tây bắc trông ra nhà nghỉ Mai Châu vào bằng đường bộ. Cửa hướng Tây trông ra hồ Mỏ Luông vào bằng đường thuỷ.

Từ đường 15 leo lên cửa hang hướng Tây bắc chừng 18m, cửa cao 3m, rộng 2m nằm ở độ cao 8m so với chân núi. Đường lên tương đối thuận tiện. Ngoài cửa được bảo vệ bằng một bức tường bê tông và cửa sắt chắc chắn do quân đội xây dựng từ những năm chiến tranh. Bên ngoài cửa là một bức rèm nhũ xám màu thời gian. Hang Mỏ Luông có 4 động chính:

Động thứ nhất có chiều dài 60m, rộng 16m, vòmd trần cao 20m. Nền động đã được đổ bê tông bằng phẳng, có rãnh thoát nước ở xung quanh trong kháng chiến chống Mỹ hang dòng làm kho chữa vũ khí của quân đội. Động được bố cục như một phòng khách lớn, trên vòm trần hai bên vách từng chùm nhũ đá như các cụm đèn trần trang trí, như các bức tranh, các trùm hoa rực rỡ.

Động thứ hai cao hơn động một khoảng10m, khi bước chân vào động du khách có cảm giác như ta vừa bước lên một cõi khác, đó là xứ sở thần tiên của đá. Hai bên vách là các khối nhũ như những ông tiên, ông phật, trên vách là các dải nhũ trắng, vàng, xanh, xám như những đám mây lóng lánh. Dưới chân là các làn vân đá trải dài óng ả như tấm thảm được dát bạc. Bước vào bên trong vài mét có một cửa tò vò, hai bên là hai dải nhũ trắng muốt như dải lụa bay phất phới, xung quanh là hàng rào nhũ đá, ở giữa là các bờ đá nổi vân uốn lượn như con rồng mẹ đang ủ trứng chờ ngày trứng nở. Chếch lên phía trên, một con đại bàng lớn như đang rình trộm trứng rồng nên đã bị nhà trời quở phạt, trói chặt đôi cánh vào vách đá.

Đi tiếp vào bên trong, bạt ngàn nhũ đá hiện ra như một phòng trưng bày thổ cẩm. Giữa phòng là một khối nhũ lớn óng ánh, vàng tươi như những cuộn tơ đang chờ tay người kéo sợi. Hai bên vách đá các dải nhũ đua nhau toả sắc như tầng tầng lớp lớp thổ cẩm được trưng bày trải dài theo tầm mắt. Các tấm thổ cẩm đá như được trang trí bằng các hoạ tiết hoa văn hình học, hình con rồng, hình con công, hình hoa lá thật đẹp mắt.

Tiếp theo là các dải nhũ đá mang hình như những bông hoa trắng kiêu sa cái thì như những bông hồng, bông cúc, bông sen trông như một vườn hoa xuân đủ hương sắc. Cuối động là các nhũ đá đua nhau mọc lên, trông thon thả mềm mại, tinh nghịch như các thiếu nữ Thái đang chơi trò đuổi bắt.

Động thứ ba thấp hơn động thứ nhất tới 7m. Muốn thăm động thứ ba này du khách phải nghiêng mình lách qua khe cửa tò vò rồi luồn qua một đoạn dài chừng 10m, du khách chợt sững sờ khi thấy trên nền đá trước mặt là các bát sữa đá trắng tinh, nước còn sóng sánh. Phía trên những nhũ đá như những bầu sữa mẹ đang nhỏ từng giọt sữa ngọt ngào xuống bát. Đi tiếp vào trong, lòng hang mở rộng khoảng 20m, trần cao khoảng 20m vách hang có những ngách nhỏ như những căn phòng xinh xắn, bên trong lấp lánh ánh bạc. Các dải nhũ buông xuống bên vách động như những bộ đàn đá, khi gõ vào âm thanh vang vọng khác nhau.

Rẽ theo tay phải, tụt xuống một ngách nhỏ sâu khoảng 3m, du khách sẽ ngỡ ngàng khi nhìn thấy bờ cát trải dài theo một con suối chảy ngầm trong lòng núi. Con suối ngầm này dài chừng 240m, du khách có thể đi bằng các bè mảng nhỏ. Lòng suối chỗ sâu nhất khoảng 3m, rộng nhất 8m, vòm trần cao ráo, các dải nhũ buông xuống đầy thơ mộng. Nước suối trong vắt mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông, chảy suốt quanh năm, cung cấp nước tưới tiêu cho cánh đồng khu vực xã Chiềng Châu và tthị trấn Mai Châu.

Động thứ tư có chiều dài 15m, rộng 12m, vòm trần cao 25m. Đặc biệt trong lòng động này các khối nhũ đá như được mọc lên từ mặt nền lên với đủ các hình dáng. Có chỗ chen chúc như cây nhũ, chỗ thì trông như một buổi chợ phiên đông đúc, Có chỗ nhũ đá lại như một bầy thú đang chạy nhảy thật sinh động. Trong lòng động nước suối trong vắt in hình các những dải nhũ đá mềm mại từ trên vòm trần rủ xuống. Trong khắp lòng động là vô vàn thạch nhũ rủ từ vòm trần xuống, vươn từ lòng hang lên, từ vách động xoè ra. Các khối nhũ hoà quyện, đan xen vào nhau tạo nên những bức tranh vô cùng sinh động.
Hang Chiều


Để lên Hang Chiều, bạn sẽ phải leo một số kha khá bậc thang (Ảnh – Daniel Ta)

Để lên tới Hang Chiều du khách phải trải qua 1200 bậc đá, bên cạnh cửa hang có cây Xà Pùng cổ thụ, đứng sừng sững uy nghi nơi cửa hang, nhưng lại khiêm nhường, đứng sang 1 bên để che chắn cho cửa hang và thuận tiện cho đường đi xuống lòng hang. Hang Chiều nằm ở hướng Tây Nam của thị trấn Mai Châu. Cửa hang rộng khoảng 10 – 15m, dài ngược lên đỉnh núi khoảng hơn 30m, cách khu dân cư khoảng 350m. Càng lên cao nhìn xuống, thị trấn Mai Châu trù phú và thơ mộng càng hiện ra rõ nét.

Hang có chiều dài trên 150 mét, chia thành 2 tầng. Từ cửa xuống tầng hang thứ nhất khoảng hơn 15m, nơi đây là động chính, có chiều dài khoảng 50m, rộng hơn 40m, vòm trần cao trung bình 55m. Lòng hang tương đối bằng phẳng, thoáng mát, lộng lẫy và uy nghi. Vào đến động chính, cảm giác đầu tiên của du khách là sự choáng ngợp trước rừng thạch nhũ còn nguyên sơ trùng trùng, điệp điệp, lung linh và huyền ảo. Nhũ mọc từ bên trái, nhô ra từ bên phải, từ vòm trần rủ xuống, từ đất mọc lên với muôn hình khối và màu sắc, dáng vẻ sinh động với bao hình thái và tư thế khác nhau. Mỗi khối nhũ đều gợi ta liên tưởng đến thế giới sống động;

Bước vào cửa hang, ta thật sự ngỡ ngàng khi gặp con đại bàng đá khổng lồ, nằm áp sát vào vách hang, đang gồng mình cố đẩy cho trần hang cao thêm. Càng đi sâu vào hang, du khách sẽ thực sự bất ngờ trước vẻ đẹp lộng lẫy và kì vĩ của rừng thạch nhũ đua nhau khoe sắc. Khối giống con thú hung tợn của núi rừng, khối như những con vật nuôi hiền lành và ngoan ngoãn. Khối thì cứng cáp, sắc nhọn như gươm đao, khối lại mang sự êm dịu, hiền lành tựa áng mây. Tất cả đều hòa chung, tạo nên cảnh sắc của bức tranh hoành tráng mà thiên nhiên ban tặng.

Nơi chính cung, đối diện với cửa hang là nơi quần tụ của những khối đá mang hình hài ông bụt, tọa lạc ở độ cao khoảng 20m. Dưới nền hang, một bên là con khủng long, một bên là con dê đá đang quỳ phủ phục, canh gác và bảo vệ giấc ngủ vĩnh hằng cho vạn vật sinh linh. Đi sâu về bên hữu du khách sẽ gặp con Lạc Đà khổng lồ, nằm nghỉ ngơi thanh thản. Sau nó là cây thời gian cao khoảng 25m, đường kính từ 2 đến 3m, với nhiều mấu mốc như một cuốn lịch thiên nhiên, nó được tạo thành từ những giọt nước chắt lọc từ trần hang nhỏ xuống cách đây hàng triệu năm.

Tạm biệt sự lộng lẫy của tầng thứ nhất, đến cuối du khách sẽ gặp bậc xuống tầng hang thứ hai. Ngay trước lối đi bên trái, khối nhũ trắng, mang hình cô gái đang ngồi, dáng hình kiên nhẫn, như đang ngóng chờ ai. Với chiều dài khoảng hơn 80m, rộng khoảng 30m, được chia thành 2 ngách, một ngách đi lên khoảng trên 30m, một đi xuống khoảng trên 80m. Ở giữa là một gian phòng rất rộng, nền hang hơi nghiêng, có rừng thạch nhũ với đủ hình hài khác nhau, khối thì như con kỳ đà, khối như con sư tử, khối như bầy thú rừng.., nhưng tất thảy chúng đều mang dáng vẻ hùng dũng, tự nhiên và sống động. Điều đặc biệt, chúng đều ở những vị trí thật phù hợp, cứ như được sắp đặt từ trước. Trên nền nghiêng của hang, hàng trăm bức tượng bằng nhũ đá, tạo cho ta cảm giác như đang lạc trong động tiên của cõi Phật, trên vách hang treo lủng lẳng 1 con Cá Sấu và 1 con Lạc Đà, cứ như chúng đang bị trừng phạt về tội gì đó, bên cạnh là 1 bầu sữa luôn có nước nhỏ xuống giúp cho sự sống muôn loài. Ngay dưới bầu sữa là khối nhũ đá màu trắng óng ánh như bạc, trông thật tinh khôi và huyền bí;


Toàn cảnh Mai Châu nhìn từ Hang Chiều (Ảnh – Thiện Luyện Nguyễn)

Leo lên khoảng 30m về bên trái, du khách sẽ thích thú trước cảnh đẹp kỳ vĩ và huyền ảo của rừng nhũ đá, lúc đó du khách mới thực sự tin rằng đã có sự sắp đặt, gọt đẽo, chạm khắc của tạo hóa. Chúng mang vẻ bí ẩn, có những đường nét uyển chuyển, cân đối và được xếp đặt cực kỳ khoa học và hoàn chỉnh. Nơi đây, có bức tượng cô gái Thái với khuôn mặt thanh tú, đầu mang vành khăn của ngày hội, đang cõng theo đứa con thân yêu. Tiếp tục đi xuống chừng 80m, đường hơi quanh co, uốn lượn. Nhũ từ trần hang rủ xuống, chảy dài óng ánh như tấm lụa bạc. Đi đến cuối hang là một dòng suối nhỏ, luôn có nước trong vắt và mát lành. Với chiều dài tổng cộng khoảng 200m, cùng những khối, những giải nhũ lớn tựa bức tranh của thiên nhiên, lung linh huyền ảo và kỳ thú, bầu không khí trong lành sẽ làm cho du khách như đang sống trong khung cảnh thần tiên, đang cùng hưởng không khí với hàng triệu sinh linh hóa đá.
Làng bích họa Hải Sơn, Mai Châu


Làng bích họa Hải Sơn nằm ở xã Mai Hịch, Mai Châu (Ảnh – Loan Michio)

Trên những bức tường trên con đường dài hơn 800m ở thôn Hải Sơn, xã Mai Hịch (Mai Châu) đã được người dân trang trí, biến những bức tường trở thành một con đường bích họa sinh động, tràn ngập màu sắc, thấm đẫm bản sắc văn hóa và phong cảnh đặc trưng của địa phương.
Thác Gò Lào


Thác Gò Lào (Ảnh – cungphuot.info)

Gò Lào là tên một con thác nằm ở khu vực xã Phúc Sạn, cách trung tâm Thị trấn Mai Châu khoảng 15km. Từ trên đường chính, bạn sẽ phải gửi xe và đi bộ vượt qua khoảng 5 nhịp cầu thang (thực chất là con đường đất được người dân tạo thành bậc để đi lại cho dễ) là có thể xuống được thác. Thác Gò Lào gồm 2 thác nước nhỏ, chảy từ độ cao khoảng 15m xuống. Khu vực dưới chân thác có một bãi đất trống bằng phẳng có thể phù hợp cho việc tổ chức một bữa picnic ngoài trời.

Mách nhỏ: Các bạn trước khi xuống thác thì gửi xe ở nhà Anh Tuấn (cách đường xuống thác khoảng 10m) rồi đi theo hướng mũi tên chỉ. Nếu trời khô thì không sao nhưng nếu trước đó vừa mưa thì con đường xuống thác vô cùng trơn trượt.


Biển chỉ dẫn đường xuống thác hơi bé và khuất (Ảnh – cungphuot.info)


Trước đó khoảng 10m là nhà anh Tuấn, các bạn gửi xe máy ở đây nhé (Ảnh – cungphuot.info)


Các bậc thang bằng đất nên khá trơn vào ngày mưa (Ảnh – cungphuot.info)
Ba Khan


Ba Khan như một Hạ Long trên cạn (Ảnh – Ngô Huy Hòa)


Ba Khan là một xã nhỏ của Mai Châu nằm ven bờ hồ thủy điện Hòa Bình, từ đèo Thung Khe thả tầm nhìn về phía bình nguyên sau lưng đèo, đó chính là Ba Khan. Con đường này bắt đầu từ phía dưới chân đèo Thung Khe, chạy dọc qua hết xã Ba Khan rồi bắt đầu men theo lòng hồ Hòa Bình.


Nhà bác Gươm hiện là điểm đến thường xuyên của khách nước ngoài (Ảnh – cungphuot.info)


Ở đây cũng có các dịch vụ cho thuê thuyền Kayak hay đưa khách đi tour lòng hồ (Ảnh – cungphuot.info)

Nơi đây còn được ví như Hạ Long trên cạn bởi những đỉnh núi xưa kia giờ chìm sâu gần 200m dưới lòng hồ tạo thành. Đến thôn Suối Lốn, các bạn có thể rẽ vào khu Xóm Mới, hỏi nhà Bác Gươm nếu bạn muốn nghỉ lại một đêm ngay sát lòng hồ (giống hệt Thung Nai), thuê thuyền Kayak hay đơn giản hơn là một tour thuyền khám phá lòng hồ được dẫn bởi chính bác chủ nhà. Hiện bác là hộ dân duy nhất làm các hoạt động du lịch ở đây.

Hướng dẫn đường đi Ba Khan:
Nếu đi từ Hà Nội, đến chân đèo Thung Khe các bạn nhìn sang phía tay phải sẽ thấy có một con đường nhỏ đề Ba Khan 10km, cứ thẳng con đường này mà đi nhé (đường Ba Khan – Phú Cường)
Nếu đi từ Mai Châu, các bạn không cần quay lại đèo Thung Khe mà đi theo hướng đi Sơn La, đến ngã 3 Đồng Bảng thì rẽ phải vào. Đi thẳng khoảng 7km, đến chỗ trạm y tế Phúc Sạn thì các bạn rẽ phải theo con đường nhỏ ngay bên cạnh, đi khoảng 70m nữa thì đến chỗ xuống thác Gò Lào. Đi hết 30km đường này các bạn sẽ đến ngay chân đèo Thung Khe


Đi Ba Khan từ Mai Châu (nên đi khi từ Mai Châu về Hà Nội) (Ảnh – cungphuot.info)


Đi Ba Khan hướng Hà Nội – Mai Châu (Ảnh – cungphuot.info)
Các món ăn ngon ở Mai Châu


Nếu đi đoàn đông, các bạn có thể đặt nguyên 1 con lợn nho nhỏ để chế biến thành một mâm thịnh soạn như thế này (Ảnh – linhcandy_711)

Nhiều người thường tự hỏi sẽ ăn gì ở Mai Châu ? Để trả lời cho câu hỏi này có lẽ các bạn nên dành chút thời gian để tìm hiểu về nét văn hóa ẩm thực của người Thái (dân tộc chủ yếu ở Mai Châu). Món ăn của dân tộc Thái thể hiện sự kết hợp hài hoà, sự giao lưu, ḥa quyện cùng linh khí của núi, của sông, của rừng, của những tấm ḷng chân quư giản dị. Văn hóa ẩm thực dân tộc Thái có một cội nguồn triết lư riêng để măi trường tồn với thời gian. Đối với người Thái, ẩm thực là một nghệ thuật đẵ trở thành nét văn hóa cổ truyền, sâu sắc.Nhiều người đă bàn đến văn hoá ẩm thực của dân tộc Thái và cũng rất nhiều món ăn của người Thái được giới thiệu một cách cặn kẽ. Tuy chưa phải là đă tạo thành mức định hình như một chuẩn mực, một phong cách. Bình thường, các món ăn của người Thái chia làm 5 phần lớn khác nhau như: căm chẳm (đồ chấm, đặt đầu tiên); căm nặm (đồ uống, đặt thứ hai); căm cắp (đồ ghém, đặt thứ ba); căm kin (phần về thức ăn, đặt thứ tư); căm khẩu (phần về cơm, đặt cuối cùng). Trong sự phân loại, tự nó đã bao quát cả âm dương, ngũ hành một cách tổng thể. Xét riêng từng phần, sự hài hoà cũng lại là một nét riêng tạo nên một tác phẩm vô cùng quyến rũ. Cùng Phượt xin giới thiệu với các bạn một số món ăn nổi tiếng của người Thái tại Mai Châu.
Cơm lam Mai Châu


Cơm lam được nấu trong những ống tre và nướng trên lửa hồng (Ảnh – cungphuot.info)

Nguyên liệu làm cơm lam bao gồm gạo, ống nứa (tre), lá chuối. Ngoài ra có thể còn có dừa nạo, nước cốt dừa, vừng trộn lẫn gạo trước khi nướng. Cũng đôi khi, tại một số vùng miền sắn, khoai, ngô, được chặt miếng nhỏ nhồi vào ống để nướng thay cho nguyên liệu chính là gạo.

Tre làm cơm lam gọi là cây “Pá Ngá” loại cây nhỏ vừa, thẳng đều, bên trong ống lớp giấy trắng mỏng (ống có đường kính từ 3-5cm). Chặt lấy tre non khi chuẩn bị mọc lá hoặc mới bắt đầu mọc lá non, cắt ra từng ống, bỏ gạo nếp vào ống tre, đổ nước cho ngập hết gạo được khoảng 3-4h đồng hồ thì dùng lá dong, lá chuối nút chặt miệng ống rồi đưa vào bếp nướng (có thể đốt trên lửa nhưng phải xoay đều để khỏi cháy vào ống cơm lam).


Cơm lam được làm nướng lại mỗi khi khách có nhu cầu ăn (Ảnh – cungphuot.info)

Khi nước trong ống cạn, xem cơm lam chín thì bỏ ra để nguội, lấy dao tước bỏ vỏ ngoài chỉ để lại một lớp mỏng, cắt ra từng đoạn ngắn, khi ăn mới bóc bỏ nốt vỏ tre, làm như vậy cơm mới dẻo và ngon. Cơm làm nếu làm bằng nứa không được đốt trên lửa mà phải xoay đều trên than vì ống nứa mỏng nếu đốt trên lửa sẽ bị cháy, cơm không kịp chín. Ăn cơm lam ngoài muối vừng còn không thể thiếu một loại gia vị truyền thống của người Thái là “chẩm chéo”.
Gà nướng


Gà được kẹp trong vỉ và nướng trên than hồng (Ảnh –cungphuot.info)


Sau khi nướng xong, gà được chặt ra đĩa và ăn kèm với xôi nếp (Ảnh – cungphuot.info)

Gà được tẩm ướp bằng các gia vị độc đáo của người Thái rồi dùng kẹp tre hoặc kẹp sắt để nướng trên than hồng. Món gà rất hợp ăn cùng xôi nếp hoặc cơm lam.
Cá suối nướng


Cá được làm sạch rồi kẹp trong vỉ, nướng trên than hồng cũng như gà (Ảnh – cungphuot.info)

Trong các lễ hội truyền thống của người Thái không thể thiếu món này, để đảm bảo món cá nướng đạt tiêu chuẩn cần chọn những con cá suối nặng từ 4-6 lạng. Gia vị để ướp cá gồm mắc khén, rau thơm rừng, hạt sen, lá húng, củ sả, ớt, bột canh, mì chính … Sau khi làm sạch vẩy, cá được mổ từ lưng để vứt bỏ mật và ruột, rồi gập ngang cá lại, tẩm gia vị vào giữa dùng thanh tre tươi kẹp chặt và hơ nướng trên than tro củi nóng chừng 15 phút

Cá được hơ nướng trên than hồng chuyển từ màu trắng sang vàng, mùi thơm lựng. Món cá suối ăn với xôi nếp 3 màu và chấm với chẩm chéo thì ngon tuyệt vời.
Thịt lợn xiên nướng


Những xiên thịt nướng thơm phức ăn với cơm lam thì ngon tuyệt (Ảnh – cungphuot.info)

Ở Mai Châu ngoài món thịt lợn mán thui luộc, còn có một lựa chọn hấp dẫn nữa từ thịt lợn Mường. Sau khi thui lợn thật vàng, người ta chọn những phần thịt ngon nhất thái miếng rồi đem tẩm ướp rất nhiều loại gia vị khác nhau: muối, ớt bột, hồi, giềng, sả, lá móc mật, gừng, nghệ, dấm … tùy vào lượng thịt. Chờ sau khoảng 15-20 phút cho gia vị đã ngấm đều, thịt được xiên que và đem nướng cho tới khi chảy hết mỡ ngấy, vàng ruộm, dậy mùi thơm.
Xôi nếp Mai Châu


Xôi nếp nương (Ảnh – Nguyễn Vương Hằng)

Nếp xôi là món thay thế cơm phổ biến ở vùng cao Tây Bắc, Tiếng Thái gọi là “kháu càng nòi” – nghĩa là gạo dẻo thơm. Đến Mai Châu, thưởng thức được nếp xôi do chính phụ nữ Thái làm mới có thể cảm nhận hết vị ngon.

Người Thái luôn chọn nếp nương để làm xôi. Đó là loại nếp người Thái trồng trên những thửa ruộng bậc thang ở thung lũng Mai Châu. Nếp được ngâm nhiều giờ cho mềm trước khi đồ xôi. Người phụ nữ Thái không đồ xôi bằng nồi, xửng hấp như người Kinh mà cho nếp vào chõ gỗ. Nếp tự chín bằng hơi chứ không nấu. Việc chế biến rất kỳ công và đòi hỏi sự khéo léo.

Sau khi có mùi thơm lừng thì lấy xôi ra, cho vào một cái rổ. Tuy nhiên, lúc này xôi chưa chín. Xới đều xôi trong rổ một hồi rồi cho vào chõ gỗ và đồ tiếp cho đến khi xôi chín. Hạt nếp nương giờ đã chín bóng bẫy, hương thơm xộc vào mũi thực khách. Nếp xôi thường được dùng với các món nướng được chế biến từ thịt gà đồi, cá suối hay heo bản.

Nhưng theo người Thái, nếp xôi ăn với muối vừng mới ngon. Quả thật, lấy một miếng xôi chấm muối vừng cho vào miệng, thực khách tận hưởng hết vị thơm và ngọt của lúa nương. Đặc biệt, cách đồ xôi hai lần tạo cho hạt xôi thêm mềm và dẻo. Nắm vắt xôi trong tay, vo tròn, hạt xôi quyện vào nhau, không dính bất cứ một hạt nào ra tay.
Rau cải mèo Mai Châu


Rau cải mèo là món dễ thấy trong các thực đơn ăn uống ở Mai Châu (Ảnh – cungphuot.info)

Đây là một loại rau phổ biến mà các bạn có thể dễ dàng gặp ở hầu hết các địa phương vùng cao Tây Bắc, món rau này đơn giản chỉ cần luộc lên và chấm mắm trứng để thưởng thức hết vị ngọt xen lẫn chút đắng đọng lại đầu lưỡi.
Thịt trâu gác bếp


Thịt trâu gác bếp được bày bán theo xiên ở Bản Lác (Ảnh – cungphuot.info)

Món này là đặc sản của người Thái nên cứ ở đâu có người dân Thái sẽ có món này. Trước kia thịt trâu gác bếp người Thái Mai Châu thường chỉ làm để sử dụng trong gia đình, sau này cùng với xu hướng phát triển du lịch mà món này được bày bán phổ biến hơn. Tuy không ngon bằng thịt trâu gác bếp Sơn La nhưng để nhâm nhi thưởng thức chút trong những ngày ở Mai Châu thì cũng có thể chấp nhận được.
Nhộng ong rừng rang măng chua


Nhộng ong rừng được rang với măng chua (Ảnh – Nhà sàn 79)

Đây là một món ăn dân dã mà độc đáo được đồng bào Mường ở Mai Châu rất ưa chuộng. Vào mùa ong rừng (thường là dịp cuối hè) người dân trong bản tìm những tổ ong to bằng chiếc rổ con mang về. Nhặt những con ong già màu nâu đem ngâm rượu, còn những con ong non màu trắng béo tròn mập mạp thì để chế biến các món đặc sản. Sau khi lấy hết ong ra khỏi tổ đem rửa qua bằng nước lạnh để ráo nước. Ong rừng có thể rang với lá chanh giống như rang nhộng tằm, nhưng ở đây người dân rang với măng chua.

Phi thơm hành mỡ cho ong vào đảo đều, khi ong ngả sang màu hơi vàng thì bắc ra trút vào đĩa, sau đó cho măng vào xào chín thì cho ong đã rang vào đảo cùng. Chế biến món ong rừng xào măng chua rất đơn giản, không cần phải cho vào đó loại rau thơm nào mà chỉ cần thêm một chút cay cay của ớt và nêm nếm gia vị vừa ăn là được.

Khi thưởng thức món này, để hương vị thêm đậm đà và đúng vị thì ăn kèm với củ kiệu muối. Vị béo ngậy, mềm thơm phức của ong rừng lẫn với vị chua cay của măng chua và vị ngọt ngọt, hăng hăng của củ kiệu muối, thêm ly rượu ngô càng làm say đắm lòng người.
Rượu Mai Hạ


Quá trình chưng cất rượu Mai Hạ (Ảnh – Thu Thảo)

Người Hoà Bình không ai lạ gì rượu Mai Hạ vốn nức tiếng thơm ngon khắp tỉnh và các vùng lân cận. Đâu đâu ở Hoà Bình người ta cũng gọi rượu Mai Hạ là đặc sản. Rượu Mai Hạ – rượu cũng được chưng cất từ men lá, không bị pha trộn gì thêm nguyên liệu từ bên ngoài ngoài việc pha nước rượu đầu và rượu cuối, rượu đặc, rót ra đĩa sứ đốt cháy xanh lè như cồn, ai quen độ và men của rượu ngoại mới chịu được không thì nóng ran cả cổ họng, rượu này chủ yếu dùng để ngâm thuốc, rất tốt.

Rượu rượu mai hạ Mai Hạ trong đến độ không thể trong hơn, chỉ cần lắc nhẹ, tăm rượu như bám chắc lấy cổ chai, hồi lâu mới chịu tan. Chưa cần đưa chén rượu chạm môi, hương rượu đã thơm nồng lan toả. Rượu Mai Hạ Hương rượu tan trong không gian thoáng rộng nhà sàn, hương rượu chạm vào khứu giác và khi hít sâu vào buồng phổi, ta như được “uống” no nê, say tràn hương rừng, hương đất. Chưa uống mà đã say cái tình của người Mai Hạ hiếu khách.

Rượu Mai Hạ nói chung có thể có thể đạt tới trên năm mươi độ rượu. Rượu nặng nhưng không “xóc”. Mới nhấp vào đầu lưỡi đã lan nhanh xuống họng. Chỉ một chút rượu mà đã thấy lòng dạ xốn xang. Uống rượu Mai Hạ không thể không nhẩn nha, càng không thể uống theo kiểu “nốc ao”.

Bí quyết nấu loại rượu Mai Hạ thơm ngon “có một không hai” nằm ở cách làm men lá. Nguyên liệu làm men tối thiểu phải có 9 loại lá cây rừng (bà con nơi đây thường gọi là “lá thơm”), gồm: ổi, bưởi, chuông, nhòng nhạnh, hồng bì, ngựt mèo, chịch choóc, phá noộc, cú đin… Trộn hỗn hợp lá đã nghiền với 2 loại củ gừng và giềng đã bào nhuyễn. Trộn đều và theo tỷ lệ nhất định. Ủ khoảng 3 ngày mới thành men. Trộn nguyên liệu (sắn đã đồ hoặc nấu chín) với men, xoa con giống (tức bánh men giống) và nặn thành bánh men. Ủ tiếp khoảng 3 ngày cho đến khi bánh men lên màu trắng đục. Chưng cất bằng nồi chuyên dụng. Hơi rượu đọng thành giọt rồi từ từ theo đường dẫn chảy vào chai.
Thịt ướp chua


Thịt chua Mai Châu (Ảnh – Trọng Hường)

Thịt ướp chua “nhứa xổm” chủ yếu làm bằng thịt trâu, bò. Thịt sau khi rửa sạch thì thái lát mỏng, da trâu bò thui cháy cho vào ngâm nước, cạo sạch thấy miếng da vàng óng thì thái thành từng miếng nhỏ bỏ lẫn vào thịt. Giềng giã nhỏ, gạo rang giã thành bột cho vào trộn đều, bỏ vào lọ sành đậy kín khoảng vài ba ngày thịt chua là dùng được. Muốn ăn thịt chua lấy lá gói, vùi vào tro bếp nóng hoặc nấu lên cho sền sệt nước, riêng da trâu bò không cần nấu mà ăn ngay được
Món cá suối ướp chua

Đây là một món ăn có từ xa xưa và là món không thể thiếu trong mâm cơm ngày tết của người Thái. Ngay từ tháng 8-10 âm lịch, người Thái đã phải ra suối bắt những con cá “Pa Vá” (mình trông giống cá trắm nhưng thân nhỏ hơn) đem về rửa sạch, mổ và cắt thành nhiều khúc rồi trộn với các loại gia vị muối, ớt bột khô, tỏi, gừng, lá xả, thính gạo và một chút rượu. Cá đã ướp được cho vào một đoạn ống măng mai bịt kín, đợi nửa tháng là có thể dùng được. Nhưng nếu để thêm một vài tháng nữa đến độ cá “ngấu” thì ăn sẽ mềm thịt và thơm, ngon hơn nhiều. Đặc biệt khi uống rượu với món cá suối ướp chua bao giờ cũng ăn kèm với một ít lá sung và một chút cơm nếp thì mới tăng thêm hương vị thơm ngon, đậm đà khó quên.
Ve sầu chiên


Ve sầu chiên tỏi (Ảnh – thaopham270113)

Xứ xở của người Thái còn nổi tiếng bởi được mệnh danh là “xứ sở côn trùng” bởi đây là một trong những món ăn được người Thái khá ưa chuộng, đứng đầu trong danh sách là ve sầu

Cách chế biến món ve sầu chiên của người Thái cũng rất độc đáo, người ta đem những chú ve sầu bắt được cắt bỏ hết cánh, rút ruột, đặc biệt là nhồi một hạt lạc rang giòn vào bụng sau đó đem tẩm gia vị rồi mới đem đi chiên. Việc dùng mắc khén để tẩm ve khiến món ve chiên có hương vị rất đặc biệt, vô cùng khó quên

Chiên ve sầu cho đến khi nào mùi thơm tỏa ra, những con ve có màu vàng mỡ bóng láng thì lấy ra thưởng thức. Phải nhai chậm rãi, từ từ cảm nhận đầu lưỡi tê tê, một vị ngọt tan dần trong miệng.
Nước lá phao

Là loại nước uống đặc biệt ở Mai Châu, được nấu từ một loại lá cây rừng có sẵn. Lá cây sau khi được bẻ về, phơi khô rồi cặt nhỏ, sau khi nấu lên nước lá phao có vị chát, vừa có mùi của thuốc bắc, thuốc nam lại vừa có mùi ngai ngái của lá cây rừng. Nước lá phao uống rất tốt, vừa kích thích tiêu hóa, vừa có tác dụng bổ dưỡng, tăng sức đề kháng của cơ thể.
Món rau xôi nộm tổng hợp

Người Thái ở Tây Bắc gọi là “Phắc Nừng Chụp”. Đây là một món ăn truyền thống, độc đáo, thơm ngon bổ dưỡng và rất lạ miệng, chính vì vậy đây là món được dùng để đãi khách quý hoặc dành cho những ngày vui lớn

Người Thái có tập quán “xôi”, có thể nói hầu hết các món ăn được chế biến bằng cách “xôi” và cũng có rất nhiều cách để xôi một món ăn : “Nửng xá chíp”, “xôi chín tới”, “nửng pưới”, “xôi nhừ” ….

Với món rau “xôi” tổng hợp, hàng chục loại rau cỏ quanh ruộng, vườn nhà được lựa chọn như : Cỏ mần trầu, rau bướm, bồ công anh, rau má, rau cải xoong, rau ngót, rau dớn rừng, rau bợ, rau cải, rau dền, rau tòm bóp, cỏ thài lài trắng, lá đu đủ, rau thì là, quả cà dại …. theo một tỉ lệ thích hợp để món xôi có hương vị hài hòa, có đủ các vị đắng, chát, cay, ngọt, bùi hòa quyện với nhau làm cho món rau xôi bình dị đạt được độ thơm ngon nhất. Đặc biệt không thể thiếu hạt mắc khén nướng chín giã nhỏ, gừng giã nguyễn, hành và vỏ dồi để tăng vị thơm cay

Dụng cụ để “xôi” gọi là “hay phắc” được làm bằng ống bương “mạy phiêu”. Khi “xôi” chín rau vẫn xanh ngắt, mềm và tỏa hương thơm dịu. Món này khi ăn chấm với mắm cá hoặc chẩm chéo.
Lịch trình du lịch Mai Châu


Khá gần Hà Nội nên Mai Châu là một trong những điểm du lịch nghỉ ngơi cuối tuần không nên bỏ qua (Ảnh – mathieu_arnaudet)

Để thuận tiện hơn cho các bạn trong hành trình khám phá Mai Châu, Cùng Phượt tổng hợp một số lịch trình du lịch Mai Châu để các bạn tham khảo.
Hà Nội – Mai Châu (2 ngày)

Ngày 1 : Hà Nội – Hòa Bình – Mai Châu (140km)
8h00 – 10h00 : Xuất phát từ Hà Nội
10h00 : Tới Thành phố Hòa Bình, ghé thăm Bảo tàng văn hóa Mường, thăm nhà máy thủy điện Hòa Bình. Nghỉ ngơi ăn trưa tại Tp Hòa Bình
12h30 – 16h00 : Hòa Bình – Mai Châu trên đường đi có thể dừng chân tại đèo Thung Khe ăn ngô nướng, chụp ảnh. Lên đến điểm dừng chân ngắm thị trấn Mai Châu có thể dừng lại chụp ảnh toàn cảnh thung lũng Mai Châu từ trên cao. Tối ngủ nhà sàn Mai Châu, thưởng thức ẩm thực Mai Châu. Có thể tổ chức các hoạt động tập thể, xem múa và đốt lửa trại

Ngày 2 : Mai Châu – Ba Khan – Hà Nội
7h00 – 9h00 : Dậy sớm tham quan một số địa điểm du lịch xung quanh Mai Châu
11h00 – 12h00 : Ăn trưa và nghỉ ngơi
12h30 : Lên đường trở về Hà Nội, thời gian di chuyển từ Mai Châu về Hà Nội khoảng 4-5h tùy tốc độ của từng đoàn, các bạn có thể lựa chọn thời gian sao cho phù hợp để có thể về đến Hà Nội trước 18h (mùa đông) và 19h (mùa hè)
Các bạn có thể lựa chọn đi về đường Ba Khan, một Hạ Long trên cạn. Chỗ này rất đẹp và có thác nước Gò Lào, phù hợp để tổ chức party ăn trưa dã ngoại luôn.
Hà Nội – Mai Châu – Kim Bôi (3 ngày)

Ngày 1 : Hà Nội – Hòa Bình – Mai Châu (140km)
8h00 – 10h00 : Xuất phát từ Hà Nội
10h00 : Tới Thành phố Hòa Bình, ghé thăm Bảo tàng văn hóa Mường, thăm nhà máy thủy điện Hòa Bình. Nghỉ ngơi ăn trưa tại Tp Hòa Bình
12h30 – 16h00 : Hòa Bình – Mai Châu trên đường đi có thể dừng chân tại đèo Thung Khe ăn ngô nướng, chụp ảnh. Lên đến điểm dừng chân ngắm thị trấn Mai Châu có thể dừng lại chụp ảnh toàn cảnh thung lũng Mai Châu từ trên cao
Tối ngủ nhà sàn Mai Châu, thưởng thức ẩm thực Mai Châu. Có thể tổ chức các hoạt động tập thể, xem múa và đốt lửa trại

Ngày 2 : Mai Châu – Cao Phong – Kim Bôi
8h00 : Khởi hành theo hướng về Tp Hòa Bình, đến gần dốc Cun thì rẽ vào khu du lịch Kim Bôi
Ăn uống nghỉ ngơi và tối giao lưu tại khu du lịch Kim Bôi

Ngày 3 : Kim Bôi – Bãi Chạo – Hà Nội

8h00 : Khởi hành từ Kim Bôi đi theo đường về Lương Sơn, trên đường về ghé qua một vài điểm du lịch của Lương Sơn như Động Đá Bạc, Suối Ngọc Vua Bà
Hà Nội – Mai Châu – Mộc Châu – Ba Khan

Ngày 1 : Hà Nội – Hòa Bình – Mai Châu (140km)
7h00 : Xuất phát tại Hà Nội, đi theo hướng quốc lộ 6 hướng đi Hòa Bình
10h00 : Nghỉ ngơi chơi bời, chụp ảnh tại đèo Thung Khe
Trưa lên tới Mai Châu, thuê nhà sàn và đặt ăn trưa. Sau khi nghỉ ngơi đến chiều đi chơi một số địa điểm quanh bản, đi dạo quanh bản.
Tối ngủ Mai Châu

Ngày 2: Mai Châu – Mộc Châu
Ắn sáng xong khoảng 7-8h xuất phát đi Mộc Châu, quãng đường còn lại chỉ khoảng 70km
Trên đường về trung tâm Mộc Châu ghé vào Thông Cuông, Pa Phách
Trưa ăn trưa tại Mộc Châu, nhận phòng cất đồ rồi tiếp tục khám phá Mộc Châu
Chiều đi Rừng thông bản Áng, Đồi chè Trái Tim, Thung lũng mận Nà Ka
Tối ngủ Mộc Châu

Ngày 3 : Mộc Châu – Hà Nội (190km)
7h00 : Ăn sáng
7h30 : Di chuyển đi tham quan nốt một số điểm chưa đi được
12h00 : Từ Mộc Châu quay ngược lại Hà Nội, dừng ăn ở một số quán ăn nổi tiếng trên Quốc lộ 6. Khi về đến gần Mai Châu, rẽ theo đường đi Ba Khan để tranh thủ khám phá nơi này.
Một số chú ý trên đường đi Mai Châu
Từ Hà Nội lên Mai Châu thường có khoảng 4 chốt CSGT, chốt 1 khi qua Thị trấn Xuân Mai, chốt 2 ở trong Tp Hòa Bình (nếu bạn đi vào trong thành phố mà không đi đường tránh), chốt 3 ở chân dốc khi vào Thị trấn Cao Phong và chốt 4 ở Tân Lạc. Trong 4 chốt này thì chốt ở Tp Hòa Bình và Cao Phong thường xuyên bắn tốc độ, các bạn đi xe máy nhớ đảm bảo không vượt quá 40km/h với xe máy và 50km/h với ô tô khi đi vào khu vực có biển báo khu dân cư.
Quốc lộ 6 là tuyến đường khá đông xe khách và xe container, nếu không có kinh nghiệm đi xe đường đèo buổi tối các bạn không nên chạy sau 19h.

Nguồn: Cùng Phượt